|
|
Йырчы Къазакъ юреклени тёрюнде (Экинчи бёлюк)
Агьмат Жачаев Оьлмес йырны охусам Гьайт Къазагъым, гьар йыбавда, гьар тойда Арабызда сен барсан жан агъадай, Тартып алып талкъомузну тамдагъы, Танг йырынга сёз беребиз сагъадай. Гьайт Къазагъым, къатты шаир болгъансан, Авзунга ат тепсе, агь деп айтмасдай, Авзунг толар къоргъашынлар къуйса да, Авзунгдан бир чыкъгъан сёзден къайтмасдай. Нече тюрлю шаир чыкъгъан арагъа, Юрек яллап нече тизив йыр чыкъгъан, Къумукътюзде къурч шаирлер аз тюгюл, Тек Къумукъда Йырчы Къазакъ бир чыкъгъан! Къумукъ халкъым къумукъ тилин унутуп, Янгыртындан тюшсе эгер ясалма. Аяв къайда, алма ону аявлап, Йырчы Къазакъ къайда, огъар жан алма? Къайсыбыз да мунда юзге тартмайбыз, Юз йыллагъа Къазакъ язгъан йыр таман, Къазакъ язгъан оьлмес йырны охусам, Оьз йырымны осал гёрюп йыртаман!
Акъай Акъаев Йырчы Къазакъ (Поэманы «Къура батыр» деген бёлюгюнден гесек) – Кимдир, атай, хатирингни къалдыргъан, Кимдир, атай, атынга ер салдыргъан? Аталагъа антлар берген биз барбыз, Сени кепинг бузгъанланы бузарбыз! – Баракалла, балам, сени оьзюнге, Баркамандай багьалы гьар сёзюнге, Сен атынга, мен чырыма сюелип, Неге къалдыкъ къабакъалда чирелип! – Ёкъ, ёкъ, атай! Хабарны айт, тилеймен, Шону билмей, мен къапудан гирмеймен! – Гьабас шеклик болуп чыгъар, иншаллагь, Агъанг Мурза гелип гетди аз алда. Оьтген болур арадан бир сагьатлар, Ону шавхал чакъыргъан деп хабар бар, Ёл алдында ёрадым юз затны да, Шогъар эди ерлегеним атны да. Ол Къураны азувлары шакъырлай: «Шавхал бийлер шербет ичме чакъырмай. Бугюн Къала чакъыргъан сонг Мурзаны, Тангаласы чакъыражакъ Къураны. Оьзденлердей оьзюм барып гелейим, Тёленмеген борч бар буса, тёлейим...» Шолай ойлар есирлеген бу улан Тамазагъа айта арив юз булан: «Атай, вёре, парахат бол, къайт уьйге, Шунда чарх бар. Элт шуну да. Ил чюйге. Къазакъ да ёкъ, харлыдыр, гьай, йыравгъа, Чакъыргъандыр... къаттыгюнге йыбавгъа...» Юрт ягъагъа чыгъып, минип къарагъа, Чанг гётерип гете Къура Къалагъа.
Бадрутдин Шаирни насигьаты –Сингерли сёз айт дейсен, Къомузунга сёзден тасма тилейим. Тёрюме айлан дейсен, Чепкенимни тёр тамынга илейим. Эр юрек эгиз болур, Эгизлер айрылар гюн без болур, Айрылгъан гюн айынлардай бошасанг, Абурунг эл арада аз болур. Айланмалы узакъ ёл. Атлангъан гюн къувзакъ бол. Узакъ учма уьй къушлардай тартынсанг, Уьч гюнлюк ёл да сагъа йыл болур. Тырнашып тарлан къушдай талпынсанг, Къуш къонмас орам шагьра ёл болур. Бизин чи бир гёзюбюз тутмады Бугъавлар таяр гюнню къоллардан. Арт аякъдан тургъан атдай язылып, Югенлени йибере алып юрю сен Биз бугъавлар сюйрей оьтген ёллардан. Чаба бусанг, йыракъланы чакълай чап, Йыгъыларсан бутларынга къарасанг. Яшав ёлу тайгъакъ, дюнья дёгерек, Ягьлылар да гетме бола дёгереп... Эл намус авур сайын, бек гётер, Тюп харшдагъы оьгюз йимик къавшалып. Сюювюнг бере бусанг, къоймай бер, Увулгъан будайбашдай бошалып! Йыр байласанг, бек байла – Бош къысылгъан кюлте чирир гебенде. Гёрер гёзге саламлардай тийсе де, Бюртюгю тонгуп болсун тюбюнде...
Абзайдин Гьамидов Къумукъ декабрист Йырчы Къазакъгъа Магьачкъалада салынгъан эсделикни янында гелген ойлар «Заман гелир» деп яздынг, Заманлар гелди-гетди, Халкъны бир сююндюрдю, Халкъны бир пашман этди. Сени янчды бир байлар, Бирлер эсделик салды. ...Сени девюрюнг къайтып Гелгендей болуп къалды: Шавхаллар бу яшавну Шагьы болдулар къайтып: Сени йимик, кимбилди Этер, къатсанг сёз айтып. Барны йимик сен барда, Гьали де бар языкълар, Языкълардан чыгъар сонг Янгы Йырчы Къазакълар. * * * Муслимавулда тувгъан, Атланавулда яшай: Йырчы Къазакъны йыры Даимлик йыргъа ошай.
Магьамматнаби Халилов Битмежек ругь байлыгъы Уллу Йырчы, сен гетгенли Къумукъдан, Хаса гюнлер йыры булан харс урмай. Шимал еллер эшген сайын сувукъдан, Юреклени ою-дерти басылмай. Къайтып гелип питне девюр заманлар, Къолдан чыгъып бара Къумукътюзлюклер. Таптайгъанлы уьстюнден нас табанлар Я чачылмай, я орулмай гюзлюклер. Къайтып гелип байлар булан къуллар да, Бирлер бийий, бирлер гёнгюн кюлете. Аювланы йимик авнап пулларда, Хохабазлар хожайынлыкъ юрюте. Къуругъанлы карас булан къурух да, «Оьзенгилер басгъан аякъ бошагъан». «Оьзденлери къулгъа дёнген Къумукъда» Аргъумакъ да ябу атгъа ошагъан. Къыпчакълар деп гелген бизге эжелден, Англав якъдан ёкъ къумукъну сайлыгъы. Аш азыгъы кемисе де беженде, Бир заман да битмежек ругь байлыгъы...
Абдулла Залимханов ...Магъа гьайкел языгъыз Къаравашын къачыргъан деп Шавхал бий Сибирлеге сюргюн этген Къазакъны. Къазагъыбыз къарчыгъадай къазаплы Туснакъларда гёрген хыйлы азапны. Къаламын ол тюзсюзлюкге окъ этген, Къомузун ол къылыч этип къоллагъан. Буралангъан бугъав булан бутларда Аресейни ёрулгъунча ёллагъан. Къайтгъанда да битип сюргюн болжалы, Къыйывсузлар къургъан огъар тузакъны, Къысаслары кар этмеген заманда, Кимбилди этген къайпанмайгъан Къазакъны. Кёп дерт ютгъан йырчыбызны гьар сёзю, Сыйлы бизге суву йимик хумлукъну. Гьалек еллер Къазакъ йырдай чалына Оькюртеген орман-тюзюн Къумукъну... Къазакъ бизин яйсаныбыз, языбыз, Къазакъ йыргъа геле гьаман гьазыбыз. Къарыв битип, къамуш йимик къажысам, Къазакъ йырдан магъа гьайкел языгъыз!
Источник: Газета "Ёлдаш"
|
| Категория: История | Добавил: Kumukman (16.02.2011)
|
| Просмотров: 3622
| Теги:
| Рейтинг: 0.0/0 |
|
|
| Друзья сайта |
 |
 | 
Почтовый индекс с. Казмааул: 368015 | |
|
